1. Araç Değer Kaybı Tazminatı Nedir?
Öncelikle hukukta bir tazminattan bahsedilebilmesi için kusur, zarar ve illiyet bağının (eylem ile zarar arasında bağlantının) bulunması zorunludur. Kusur yoksa, zarar yoksa veyahut eylem ile zarar arasında doğrudan bağlantı yoksa tazminattan da söz edilemeyecektir. Anlaşılmakta en çok güçlük çekilen illiyet bağını izah etmek gerekirse eylem doğrudan doğruya zarara sebebiyet vermelidir. Örneğin hatalı sollama yapan araca sinirlenip bu aracı takip etmek için kontrolsüz şerit değiştirilmesi sebebiyle gerçekleşen kazadan hatalı sollama yapan kişi sorumlu değildir.
Trafik kazaları istenmese ve hatta gerekli özen gösterilse dahi gerçekleşebilmekte, bu kaza neticesinde oluşan zararların giderilmesi de hukukun konusunu oluşturmaktadır. Bu kazalar haksız fiil kapsamında tazminat yükümlülüğü doğurmakta, her haksız fiilde olduğu gibi haksız şekilde üçüncü kişiye zarar veren kişi kusuru oranında sebebiyet verdiği zararı tazmin yükümlülüğü yüklenmektedir.
Trafik kazalarında da kaza ile birlikte araçlar zarar görmekte, birebir orijinal parçaların değişim yapılsa dahi onarım işlemi sebebiyle araca olan tüketici talebi düşmektedir. Onarım yapılan araçlara olan bu talep düşümü sebebiyle aracın düşen piyasa değeri düşerek zarara sebebiyet vermekte, bu zarara da değer kaybı denilmektedir.
Trafik kazası sebebiyle doğrudan veyahut illiyet bağı korunmak kaydıyla dolaylı zarara uğranabilir. Trafik kazası sebebiyle yapılan onarım bedeli veyahut aracın onarım süresi boyunca kullanılaması doğrudan zarar, onarım ile zararın giderilmesi sonrası oluşan değer kaybı ise satış esnasında karşılaşılacak olmakla dolaylı zarar olarak nitelendirilmektedir.
2. Değer kaybı nasıl ve kimden talep edilebilir?
Karayolları Trafik Kanunu’nun 85’inci maddesi gereğince trafik kazalarında ortaya çıkan zararlardan kusuru oranında hem araç sahipleri hem de sürücüler birlikte sorumludur. Dolayısıyla kusuru oranında hem araç sahibine hem de sürücüye karşı zararların temini amacıyla hukuki sürecin takip edilebilmesi mümkündür.
Karayolları Trafik Kanunu'nun KTK m. 91'inci maddesiyle hem araç sahibinin hem sürücünün hem de zarara uğrayan mağdurun korunabilmesi ve zararların uygun bir biçimde giderilebilmesinin temin edilebilmesi amacıyla Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası(ZMSS) yapılması zorunlu hale getirilmiştir. ZMSS azami sorumluluk miktarları yıllara göre değişiklik göstermektedir. Aşağıda 2025 yılına ilişkin ZMSS azami teminat limitlerine yer verilmiştir. Zorunlu hale getirilen bu sigortanın yapılmaması ise trafik cezası ve aracın trafikten men edilmesi müeyyidelerine bağlanmıştır.
Burada şu hususu da hatırlatmak da fayda vardır ki; ZMSS veyahut ihtiyari nitelikteki Kasko(Kara Taşıtları Sigortası) poliçeleri azami sorumluluk tutarı yıllara göre değişiklik gösterir bir biçimde teminat limit sınırları içermekle sigortalılar tarafından ek klozlar(şartlar) konularak genişletilebilmektedir. Kişinin karşılaşabileceği mevcut riskleri nazara alarak (örneğin araç kullanmayı yeni öğreniyorsa) gerekirse ek bir ödemeyle sigorta hükümlerini genişletmesi faydalı olabilecektir.
Sigorta şirketinin sorumluluğundan bahsedilmekle şayet poliçede teminat altına alınan limitler aşılırsa aşan zararlar KTK m. 85 gereği hem araç sahibi hem de sürücüden talep edilebilecektir.
3. Trafik kazalarında kusur oranı nasıl belirlenir?
Araç değer kaybı tazminat bedelini etkileyen ilk ve en önemli unsurlar ilk bölümde de bahsedildiği üzere kusur oranıdır. Zira kişi kendi kusuruyla sebebiyet verdiği bir kazada tazminat talep edemezken kusuruyla zarar veren bir kişi mevcutsa bu kişiden kusuru oranında tazminat isteme hakkına sahip olacaktır. Bu nedenle sigorta ve tazminat hukuku açısından kusur oranı trafik kazalarında asli önem arz eden tespitlerdendir.
Trafik kazalarında kusur oranları ilk anda kamera kaydı gibi somut deliller ile kazada tutulan tutanaklar dikkate alınarak düzenlenmektedir. Bu incelemelerde de tam, eşit veyahut asli-tali kusur şeklinde değerlendirmeler yapılarak kusur oranı belirlenmektedir. Belirlenen bu oranlar kat'i olmayıp bu oranlara karşı Sigorta Tahkim Komisyonu'na itiraz edilmesi, hukuki yarara ilişkin kararlar çelişki arz etse de delil tepsiti yoluna başvurulması veyahut dava yoluyla mahkemeye başvurulması mümkündür. Bu oranlar doğrultusunda taraflar birbirlerinin zararlarını gidereceklerdir. Kazada %75-25 kusur oranı tespit edilmişse kişi değer kaybı zararının karşı tarafın kusuru oranıyla çarpılmış şekliyle (100.000,00-TL*0.75 gibi) zararlarını tazmin edebilecektir.
4. Değer Kaybı hesaplanmasındaki kriterler nelerdir?
Değer kaybının hesaplanmasında zarara uğramamış araç ile onarım geçirmiş olan aracın piyasa değeri arasındaki fark objektif kriterlere göre belirlenmeye çalışılmaktadır. Değer kaybının tespitinde; aracın piyasa değeri, yaşı, uğranılan zarar tutarı, zarar gören parçaların önemi, daha önce aracın kaza geçirip geçirmediği gibi birçok unsur dikkate alınmaktadır. Örneklendirmek gerekirse;
- 2025 model bir aracın hatasız olması beklenirken 25 yıldır trafikte olan 2000 model araçlarda kaza oranının çok daha yüksek olması hasebiyle kazasız olma beklentisinin çok daha düşük olduğu
- Tampon gibi kolaylıkla değiştirilebilir ve aracın işleyişine zarar vermeyen parçaların değişimi kozmetik nitelikte kaygılara sebebiyet verirken işler veyahut yürüyen aksam olarak tabir edilen motor gibi parçalardaki değişiminin araca olan güveni sarstığı,
- Halihazırda daha önce tamponu değişmiş olan bir aracın tekrar tampon değişiminin ilk değişim kadar bir değer kaybına sebebiyet vermeyeceği
gibi birçok örnekte de görülebileceği üzere değer kaybı miktarını etkileyen sayısı artırılabilir birçok etken mevcuttur. Burada yapılacak her bir incelemenin kaza tarihi ve aracın mevcut durumuna göre farklılık arz edeceğini söyleyebilmek mümkündür.
5. Araç değer kaybı tazminatını talep edebilecek kişiler kimlerdir?
Araç değer kaybı tazminatının talep edilebilmesi için talep eden kişiye karşı kusurla zarar verilmiş, diğer bir deyişle talep eden tam kusurlu olmamalıdır. 3. maddede de bildirildiği üzere kişi kendi kusurundan faydalanamaz ve kendi kusuru sebebiyle değer kaybı tazminatı talep edemez.
Karşı tarafın kazada kusurlu olması da araç değer kaybı zararının doğacağı anlamına gelmemektedir. Çünkü kimi zaman kazaya uğrayan aracın onarımı aracın kaza öncesindeki rayiç bedelinin ödenmesinden daha külfetli hale gelebilmektedir. Büyük oranda zarar görmüş olan bu araçlar pert araç olarak nitelendirilmektedir. Bu durumlarda sigorta şirketi araç sahibine belirlediği araç piyasa değerini ödemeyi teklif etmekte, kazaya uğrayan araca da sovtaj(hurda) değeri biçerek araç sahibinden satmak üzere devralmaktadır. Araç sahibinin tamir ettirip kullanmak ya da sovtaj bedelinin üzerinde bedellerle satmak gibi amaçlarla aracı vermek istememesi de mümkün olmakla bu halde belirlenen piyasa değerinden sovtaj(hurda) değeri düşülerek ödeme yapılmaktadır(Bunlar bir teklif niteliğinde olup araç sahibinin bu teklifin reddi veyahut itirazı kayıtla kabulüyle hukuki yollara başvurma hakkı mevcuttur). Bu halde sigorta şirketi tarafından araç sahibine aracın kaza öncesindeki piyasa değeri ödendiğinden bir değer kaybının talep edilmesi mümkün olmamaktadır.
6. İzlenebilecek hukuki yollar nelerdir?
Öncelikle kazaya karışan tarafların sigorta şirketlerini en geç 5 gün içerisinde bilgilendirmesi gerekmektedir. Kazaya uğrayan kişi şayet sağlık açısından bir sorun yaşamıyorsa aracının onarımını yaptırmak üzere faaliyete başlayabilir. Uygulamada aracı tamir edecek kişi veyahut kişiler karşı tarafın sigortasına başvuruda bulunmakta, sigorta şirketinden eksper bekleyerek olası zararları tespit ettirmekte ve bu tespite göre onarıma başlamaktadır. Aracın yaşına ve parça tedarikine bağlı olarak yetkili serviste veyahut özel serviste yapılabilmesi mümkündür. Böylece ortaya çıkan doğrudan zarar da somut olarak tespit edilebilmektedir. Onarım bedelinin somut olarak tespit edilmesiyle de araç değer kaybı tazminatı belirlenebilir hale gelmektedir.
Sorumlu olunan zararın tespit edilmesi sonrasında KTK m. 85 gereğince doğrudan araç sahibi ve sürücüye karşı hukuki yolları izlemek mümkündür. Öte yandan KTK m. 91 gereğince kazaya ve kazaya uğrayan araca ait evraklarla karşı tarafın sigorta şirketine de başvurulabilmektedir. Sigorta şirketi tarafından başvuru üzerine aracın değer kaybı tazminatı hesaplanmakta ve zarara uğrayana ödenmektedir.
Söz konusu bedelin düşük olduğu kanaati hasıl ise hızlı bir dönüş almak adına Sigorta Tahkim Komisyonu'na veyahut kusur ile zararların bilirkişilerce detaylı incelenerek tespit ve tazmini talebiyle mahkemeye başvurulması mümkündür. Fakat iki yoldan biri tercih edilmesi gerekmekle Sigorta Tahkim Komisyonu'na başvuru sonrasında mahkemeye başvuru hakkı tüketilmiş olacaktır.
7. Zararların tazmininde kimlerden danışmanlık alınmalı veyahut alınmamalıdır?
Trafik kazalarındaki kusur ve zararların tespit ile tazmini Sigorta Hukuku, Tazminat Hukuku kapsamında hukuki bilgi ve birikim gerektiren bir uzmanlık konusudur. Fakat her zaman bu faaliyetler gereği gibi alanında uzman, hukukçular tarafından yürütülmemektedir.
Çünkü vekaletnameyle herkes tarafından sigorta şirketlerine başvuru yapılabilmektedir. İşbu nedenle de son yıllarda Hasar Danışmanlık adı altında herhangi bir hukuki bilgi ve birikimi olmayan kişi ve şirketler türemiştir. Hatta ve hatta henüz görüşmeye başlamadan kazazedeye karşı Türk Ceza Kanunu’nda yer alan kişisel verilerin hukuka aykırı şekilde elde edilmesi suçunu işleyen bu kişiler hukuka aykırı yollardan kazazedelerin verilerini elde ederek taciz boyutunda aramalarla güven oluşturmya çalışmaktadır.
Ancak bilinmelidir ki sigorta şirketleri bu süreçte vekilleri bilgilendirmekte, ödemeleri de vekillere yapmakta, suç işleyerek iş alan kişilerin ne tutarda para aldığı ve ne tutarda ödediği halihazırda kazazedeler tarafından bilinmemekte, bu durumlar da kazazedelerin bir de dolandırıcılık mağduru olmalarına sebebiyet vermekte, neticesinde de ya hakkından çok daha azını alan kazazedeler dolandırıldığını hiç bilmemekte ya da avukatlar olarak bizlere başvurmaktadır. Bu nedenle önemle belirtmek gerekir ki, sizleri tanımayan ve verilerinizi nereden bulduğu bilinmeyip suç ile temin ettiği anlaşılan kişilere güvenilerek sürecin emanet edilmesi açıkça sakıncalıdır.
Buna karşın avukatınız ile faaliyet yürütmeniz hem sürecin hukuken doğru bir şekilde yürütüldüğünü bilmenizi hem de henüz size ulaşırken TCK m. 135 ve 136’daki suçları işleyen kişilerin size karşı başka suçlar işlemesine engel olarak doğruluk ve şeffahlık içerisinde hak edilen zararınızı temin etmenizi sağlayacaktır.
NOT: Yukarıda yer verilen bilgiler bilgilendirme amacı taşımakla hukuki danışmanlık niteliğin değildir ve yalnız bilgilendirme amacı taşımaktadır. İşbu nedenle herhangi bir sorumluluk kabul edilmemekle detaylı bilgi almak tarafımızla iletişime geçiniz.
Av. Arb. Fatih Cihan ŞAYAN, LL.M
01.01.2025-31.12.2025 Dönemi Teminat Limitleri (KMAZMSS)
A-Maddi B-Sağlık Gideri C-Sakatlanma ve Ölüm
Araç Grubu Araç Başına Kaza Başına Kişi Başına Kaza Başına Kişi Başına Kaza Başına
İnsan Taşımada Kullanılan Motorlu Araçlar 300.000₺ 600.000₺ 2.700.000₺ 13.500.000₺ 2.700.000₺ 13.500.000₺
Eşya Taşımada Kullanılan Motorlu Araçlar
Römork İş Makineler 300.000₺ 600.000₺ 2.700.000₺ 27.000.000₺ 2.700.000₺ 27.000.000₺
Tarım Araçları
Özel Amaçlı Araçlar 300.000₺ 600.000₺ 2.700.000₺ 13.500.000₺ 2.700.000₺ 13.500.000₺
Motosiklet ve Yük Motosikleti 300.000₺ 600.000₺ 2.700.000₺ 8.100.000₺ 2.700.000₺ 8.100.000₺
Web sitesi trafiğini analiz etmek ve web sitesi deneyiminizi optimize etmek amacıyla çerezler kullanıyoruz.